Bu bölümde sistematik derlemelere, akademik araştırmalardaki önemlerine ve çeşitli disiplinlerdeki uygulamalarına genel bir bakış sunulmaktadır.

1. Araştırmalarda sistematik inceleme kavramını ve önemini anlamak.
2. Bir sistematik incelemeyi tanımlayan temel özellikleri öğrenmek.
3. Sistematik incelemeler ile geleneksel literatür incelemeleri arasındaki farkları tanımlayabileceklerdir.
4. Sistematik bir incelemenin yürütülmesinde yer alan aşamaları tanıyabileceklerdir.

Konu alanı hakkında kapsamlı ve güncel bilgi edinmek akademik araştırmanın ilk adımıdır. Bu genellikle geniş kapsamlı bir literatür taraması yaparak, önceki araştırma bulgularını eleştirel bir şekilde değerlendirerek ve konu hakkında en iyi metodolojiyi seçerek yapılır. Araştırmacıların, araştırma konusunun önemini vurgulamak için, hibe başvuruları veya etik komite başvuruları gibi çeşitli aşamalarda ayrıntılı bir literatür taraması sunmaları gerekmektedir (Randles ve Finnegan 2023). Dolayısıyla dikkatli ve kapsamlı bir sistematik derleme, bilimsel bilginin ilerlemesi ve gelişimi için gereklidir.

Sistematik derlemeler, çalışma alanının ve mevcut araştırma manzarasının derinlemesine anlaşılmasını sağlar. Tüm bilimsel disiplinlerde kanıta dayalı karar verme süreçlerini iyileştirerek önemli faydalar sunar (Bellibaş ve Gümüş 2018). Ayrıca araştırmacıların kendi alanlarındaki gelişmeleri takip etmelerini ve araştırma boşluklarını tespit etmelerini sağlar. Bu şekilde sistematik derlemeler yeni bilimsel disiplinlerin evrimini kolaylaştırır, mevcut olanlarda değişikliklere yol açar ve araştırmacıların daha üretken hale gelmesine katkıda bulunur.

Sistematik derlemeler, araştırma bulgularını güvenilir bir şekilde özetlemek ve kapsamlı araştırma sonuçları ile en iyi uygulamalar arasındaki bağı güçlendirmek için özellikle önemlidir. Örneğin, sağlık bilimlerinde yeni bulgular hızla çoğalırken, alandaki uygulayıcılar bu çalışmaların sağladığı bilgiler sayesinde kendi araştırmalarını yönlendirebilirler (Cook vd., 1997; Liberati vd., 2009). Benzer şekilde, bir psikolog en son gelişmeleri takip ederek bilimsel süreçler ışığında terapilerini yürütebilir. Bu nedenle sistematik derlemeler, mühendislik, psikoloji ve eğitim gibi çeşitli alanlardaki profesyoneller için kritik bir referans kaynağıdır.

Sistematik derlemeler, belirli araştırma sorularını ele alan çalışma sonuçlarını sentezlemek için titiz ve tekrarlanabilir bir metodoloji kullanır (Page vd., 2016). Bu derlemeler, fayda ve zararların farklılaştırılmış bir değerlendirmesini sağlayarak incelemelerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve verimliliğini artırmada son derece etkilidir (Loke vd., 2007). Ayrıca bu derlemeler, politika yapıcılar ve uygulayıcılar için pratik politika önerileri oluşturmakta işlevseldir ve geniş bir kitleye fayda sağlar (Bellibaş ve Gümüş 2018).

Özetle, sistematik derlemeler akademik araştırmalar için çok önemlidir. Araştırmacıların yeni bulguları başarıyla dahil etmelerini ve mevcut olanları anlamalarını mümkün kılar. Bu değerlendirmeler sadece bilimsel bilgi birikimine önemli katkılarda bulunmakla kalmaz, aynı zamanda uygulayıcılar ve politika yapıcılar için önemli öneriler sunar. Ancak bu süreçlerin geçerliliğe ve güvenilirliğe dikkat edilerek yürütülmesi gerektiği unutulmamalıdır. Sonuç olarak, sistematik derlemeler ve literatür, en iyi uygulamaların geliştirilmesi ve bilimin ilerlemesi üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.

Sistematik derlemeler, sosyal ve eğitim bilimlerinde uygulama ve ilgili alanlarda gelecekteki araştırmalar için önemli kaynaklardır. Sistematik derlemeler, akademik bir soruya yanıt verebilecek tüm araştırmaları titizlikle özetler. Önceki araştırmalar sistematik bir derleme için veri olduğundan, sistematik derlemeler bazen araştırma üzerine araştırma veya ikincil araştırma olarak adlandırılır (Clarke, 2011). Ancak sistematik derlemeler, çoğu akademisyenin aşina olduğu literatür taramasından daha fazlasıdır, mevcut literatürü belirlemek ve analiz etmek için metodolojik bir süreç izler (Cumpston vd., 2023).

Sistematik derleme yöntemi, bir konudaki önyargıyı en aza indirerek araştırma sonuçlarının güvenilirliğini artırmayı amaçlar. Sistematik derlemelerin sahip olması gereken bazı temel özellikler şunlardır:

• Derlemeye dahil edilecek çalışmaların seçimi, önceden belirlenmiş hedeflere uygun dahil etme kriterlerine dayalı olmalıdır.
• Tekrarlanabilir ve şeffaf bir yöntem
• Tüm ilgili araştırmaları belirlemek için titiz ve kapsamlı bir önceden planlanmış literatür taraması
• Dahil edilen çalışmaların bulgularının geçerliliğinin değerlendirilmesi
• Dahil edilen çalışmaların sistematik bir sunumu ve sentezi (Higgins ve Green 2008).

Sistematik derlemeler zaman alıcı ve karmaşık süreçler içerebilir. Bir derlemeye başlamadan önce, sistematik derlemeler hakkında yeterli bilgi sahibi olmak ve ortaya çıkabilecek sorunlara hazırlıklı olmak faydalıdır. Reeves ve diğerleri (2002), sistematik derleme yapan araştırmacılar için araştırmalarına başlamadan önce dikkate almaları gereken on iki değerli öneri sunmuştur:

• İncelenecek araştırma grubunun seçimine özen göstermek
• İnşanın erken aşamalarındaki görevlere zaman ayırmak, sonraki aşamalarda karşılaşılacak sorunları en aza indirmek
• Süreci bir uzmanla birlikte yürüten bir acemi araştırmacı
• Araştırma ekibinin ilerlemeyi kaydetmek ve iyileştirmek için düzenli toplantılar yapması
• İncelemenin şeffaf, planlı ve titiz bir şekilde yürütülmesi için ayrıntılı ve kapsamlı bir protokol geliştirmek
• Kaynak taramada kullanılacak veritabanlarının ve arama stratejisinin belirlenmesi. Süreç boyunca stratejiyi sürekli olarak kontrol etmek ve güncellemek
• Karşılaşılan sorunları daha yönetilebilir hale getirmek için esnek olmak
• Araştırma ekibinin süreçte geliştirebileceği önyargıları ortadan kaldırmak için sürekli bir kalite güvence sistemi oluşturmak
• Araştırmanın bağlamı, sonuçları ve yöntemleri hakkında bilgi içeren çeşitli taslak tablolar oluşturmak için gerekli zamanı ayırmak
• Elde edilen verilerin işlenmesindeki zorlukları en aza indirmek için kullanışlı yazılım ve veri analiz yöntemlerine aşina olduğunuzdan emin olmak
• İncelemelerin analiz aşamalarında ulaşılan sonuçları tartışmak ve keşfetmek için yeterli zaman ayırmak
• İnceleme sürecini ekip olarak gerçekleştirmek için atölye zamanları belirlemek ve ekiple birlikte görevleri yürütmek (Reeves vd., 2002).

Sistematik derleme araştırması yürütmek için gerekli aşamalar, araştırma sorusunun formüle edilmesi, araştırma kapsamının belirlenmesi, protokol geliştirme, kapsamlı ve sistematik derleme, uygunluk kriterlerine göre çalışmaların seçilmesi, veri analizi, uygun kalite yöntemi kontrol listesi kullanılarak çalışmaların değerlendirilmesi, sonuçların analizi, yorumlanması ve bulguların yayılmasıdır (Tawfik vd., 2019; MacMillan vd., 2019). Bu aşamalar üç ana kategoriye ayrılabilir: Planlama, yürütme ve raporlama (Brereton vd., 2007).

Sistematik Derlemenin Aşamaları Nelerdir?

Sistematik derleme araştırması yürütmek için gerekli aşamalar, araştırma sorusunun formüle edilmesi, araştırma kapsamının belirlenmesi, protokol geliştirme, kapsamlı ve sistematik derleme, uygunluk kriterlerine göre çalışmaların seçilmesi, veri analizi, uygun kalite yöntemi kontrol listesi kullanılarak çalışmaların değerlendirilmesi, sonuçların analizi, yorumlanması ve bulguların yayılmasıdır (Tawfik vd., 2019; MacMillan vd., 2019). Bu aşamalar üç ana kategoriye ayrılabilir: Planlama, yürütme ve raporlama (Brereton vd., 2007).

Bellibaş, M. Ş., & Gümüş, S. (2018). Eğitim yönetiminde sistematik derleme çalışmaları [Systematic review studies in educational administration]. In K.

Brereton, P., Kitchenham, B. A., Budgen, D., Turner, M., & Khalil, M. (2007). Lessons from applying the systematic literature review process within the software engineering domain. Journal of Systems and Software, 80(4), 571–583. https://doi.org/10.1016/j.jss.2006.07.009

Clarke, J. (2011). What is a systematic review? Evidence-Based Nursing, 14(3), 64. https://doi.org/10.1136/EBN.2011.0049

Cook, D., Mulrow, C., & Haynes, R. (1997). Systematic reviews: synthesis of best evidence for clinical decisions. Annals of Internal Medicine, 126(5), 376. https://doi.org/10.7326/0003-4819-126-5-199703010-00006

Cumpston, M., Flemyng, E., Thomas, J., Higgins, JPT., Deeks, JJ., & Clarke, MJ. (2023). Chapter I: Introduction. In Higgins JPT, Thomas J, Chandler J, Cumpston M, Li T, Page MJ, & Welch VA (Eds.), Cochrane handbook for systematic reviews of ınterventions version 6.4 (updated August 2023). Cochrane.

Higgins, J. P., & Green, S. (2008). Cochrane handbook for systematic reviews of ınterventions. http://www.cochrane-handbook.org

Liberati, A., Altman, D., Tetzlaff, J., Mulrow, C., Gøtzsche, P., Ioannidis, J., … & Moher, D. (2009). The prisma statement for reporting systematic reviews and meta-analyses of studies that evaluate health care interventions: explanation and elaboration. Journal of Clinical Epidemiology, 62(10), e1-e34. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2009.06.006

Page, M., Shamseer, L., Altman, D., Tetzlaff, J., Sampson, M., Tricco, A., … & Moher, D. (2016). Epidemiology and reporting characteristics of systematic reviews of biomedical research: a cross-sectional study. Plos Medicine, 13(5), e1002028. https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1002028

Randles, R., & Finnegan, A. (2023). Guidelines for writing a systematic review. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2023.105803

Reeves, S., Koppel, I., Barr, H., Freeth, D., & Hammick, M. (2002). Twelve tips for undertaking a systematic review. Medical Teacher, 24(4), 358–363. https://doi.org/10.1080/01421590220145707