2.11 Sürdürülebilirlik

Mali sürdürülebilirlik, bir teklifin proje süresinden sonra faaliyetlerine devam edebilme kabiliyetini ifade eder. Son yıllarda hibe programlarının çoğu, finanse edilen projeler sona erdikten sonra bile programlarının etkisini sürdürmesine daha fazla önem vermeye başlamıştır. Mali sürdürülebilirlik farklı yollarla sağlanabilir (Bell vd., 2010).

Projeniz devletten, yerel yönetimden, özel bir şirketten, kaynakları olan bir STK'dan vb. destek alabilir. Bu nedenle, konsorsiyumunuzu oluştururken, projenizi ve/veya faaliyetlerini proje sona erdikten sonra da destekleyebilecek ortaklar seçmeniz faydalı olabilir.

Proje faaliyetlerini sürdürebilmenizin bir başka yolu da uygulama sırasında sürdürülebilir bir yapı oluşturmak, tasarlamak olabilir. Bu yapı, bir ürün/hizmet/üyelik sistemi geliştirilmesi ve satışı, bir sosyal girişim/inisiyatif oluşturulması, bağış toplamak için sürekli bir kampanya yürütülmesi (veya bu konuda bir STK kurulması) olabilir.

Projenizin temel unsurlarını nasıl finanse edeceğinizi teklifinizde açıkça belirtmeniz gerekir. Böylece, faaliyetleri finanse etmek için gerekli ortaklara sahip olabilir ve/veya finansman açısından sürdürülebilirlik için bir yapı oluşturabilirsiniz. Teklifinizde metodolojiyi belirtirken, gerçekçi ve ikna edici olmalıdır. Eğer konsorsiyumunuz dışındaki bir ortağınızdan ya da paydaşlarınızdan birinden destek alacaksanız, toplantı yapmış ve anlaşmaya varmış olmanız karşı tarafı ikna edici olabilir. Mümkünse bu anlaşmayı teklifinize ekleyebilir, değilse hangi tarafın nasıl, ne zaman ve ne tür kaynaklar sağlayacağını belirtebilirsiniz.

Aynı şekilde, proje faaliyetlerine fon sağlamak için ne tür bir gelir yapısı oluşturacağınızı detaylandırmanız önemlidir. Fonları nasıl üreteceğiniz, toplayacağınız ve yöneteceğiniz hakkında ayrıntılı bilgi vermeniz gerekir. Burada en önemli husus gerçekçi olmaktır. Benzer projelerle bazı karşılaştırmalar yapabilirsiniz. Karşılayacağınız ihtiyaçları ve üreteceğiniz hizmetlere / ürünlere olan talebi gerekçelendirebilirsiniz.

Dolayısıyla, finansal sürdürülebilirlik için temel yönlendirici soru ve olası cevaplar aşağıdaki şekilde özetlenmektedir (Bell ve diğerleri, 2010):

• Ana gelir kaynağınız ne olacak?
• Bir ürün / hizmet
• Diğer kurumlardan ek destek
• Bağışlar
• Üyelik aidatları (Bir STK, kulüp, GYM, web sitesi vb. oluşturduysanız)

Siyasi sürdürülebilirlik, proje süreçleri ve faaliyetleri için tanıtım, kamuoyu sahipliği, lobicilik, fon/kaynak temini, bürokrasinin azaltılması açısından önemlidir. Siyasi sürdürülebilirlik hem uygulama hem de uygulama sonrası için önemlidir. Çünkü diğer sürdürülebilirlik türlerini etkiler (Scoones, 2016, 297).

Uygulama sürecinde siyasi desteğin alınması, projenin ilgili kamu kurumlarına tanıtımını artırabilir.

İstediğiniz bir hedefe ulaşmak için proje konunuzla ilgili mevzuat ve politika oluşturma süreçlerini etkileyebilir veya ele almanız gereken belirli bir alandaki süreçleri kolaylaştırabilirsiniz.

Projenizin herhangi bir bölümündeki bürokrasiyi azaltabilirsiniz. Bu, faaliyetlerinizin zamanında ve düzgün bir şekilde yürütülmesini sağlayacaktır.

Faaliyetlerinizi yürütmek için ek kaynaklar elde edebilirsiniz. Kamu kurumları eğitim salonları, ofis alanları, malzeme, fon vb. destekler sağlayabilir.

Ağ ve kanalları kullanarak hedef kitlenize daha kolay ve verimli bir şekilde ulaşabilirsiniz.

Siyasi sürdürülebilirliği sağlamak için, bir veya daha fazla aktif politika yapıcı aktörü ortak olarak dahil edebilirsiniz. Yerel yönetimler, onlara ulaşmak kolay olduğu için en uygun seçim olabilir. Merkezi hükümet kuruluşları bürokrasi ve erişim açısından zorlayıcı olabilir. Ancak, sizin veya ortaklarınızın merkezi hükümet kuruluşlarıyla bir ağınız veya bağlantınız varsa, projelerinizin etkisini önemli ölçüde artırabilirsiniz. Bu şekilde, proje konunuzla ilgili merkezi hükümet organıyla bağlantı kurmak için önemli bir STK'yı veya lobi/düşünce kuruluşlarını da ortak olarak alabilirsiniz.

Politika yapıcılara, alandaki kamu kurumlarına ulaşmanın/etkilemenin bir diğer yolu da yaygınlaştırma, görünürlük, kıymetlendirme, tanıtım faaliyetleri yürütmektir. Bunlar temas kurma seminerleri, çalıştaylar, ağ oluşturma etkinlikleri, konferanslar, odak toplantıları, ilgili kurumun başkanıyla bağlantı kurma olarak sıralanabilir (Smucker, 2005). Bilgi dokümanlarını içeren resmi yazılar, resmi kanallardan kurumlara ulaşmanın bir diğer yolu olabilir. Kamu kurumları mektuplarınıza cevap vermek zorunda olduğundan, projeyi tanıtmak ve tanıtmak için bir fırsat yaratacaktır. Ayrıca, sosyal medya veya dijital platformlar aracılığıyla da bu kurumlara ulaşmak mümkündür, ancak başarı şansı oldukça düşük olacaktır.

Sonuç olarak, siyasi destek almak ve böylece sürdürülebilirliği sağlamak için alacağınız önlemleri teklifte açıkça belirtmeniz gerekir. Bu eylemleri proje teklifinin ilgili bölümlerine dahil etmeniz gerekir. Teklifi sunmadan önce siyasi sürdürülebilirliği sağlayabilecek kurumlarla toplantılar yapmanız sizin için daha etkili olacaktır. Böylece eylemlerinizi kolayca gerekçelendirebilirsiniz. Politika yapıcı / kamu kurumu ile bir anlaşmanız varsa, bunu teklifinize eklemeniz daha da iyi olabilir.

Kurumsal sürdürülebilirlik, projenizin koordinatör, ortaklar ve diğer ilgili paydaş kurumlar tarafından içselleştirilmesi ve desteklenmesini ifade eder. Bir projede yer alan kurumların tüm çalışanlarının proje üzerinde çalışıyor olması ya da proje hakkında bilgi sahibi olması beklenemez. Öte yandan görünürlük, tanıtım ve yaygınlaştırma faaliyetleri sonucunda tüm çalışanların projeden, faaliyetlerden ve çıktılardan haberdar olması sağlanabilir. Bu da kurumsal sahiplenme duygusunu güçlendirir ve projenin sürdürülebilirliğinde önemli bir rol oynar.

Ayrıca projenizin kurumunuzun ve ortaklarınızın kurumsal hedefleri ile örtüşmesi gerekmektedir. Bu nedenle projenizde üreteceğiniz çıktıları sadece hedef grubunuzun değil konsorsiyumun da sahiplenmesi ve sürdürmesi beklenecektir. Proje teklifinizde, proje bittikten sonra hangi faaliyetleri ve çıktıları ne şekilde devam ettireceğinizi belirtmeniz önemlidir.

Proje bitiminden sonra kurumsal sürdürülebilirliği sağlayacağınız için kullanılmaya devam edecek olan bu çıktıların ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin güncellenmesi ve devamlılığı ile ilgili konulara da değinebilirsiniz. Örneğin projeniz kapsamında bir eğitim çıktısı geliştirdiniz diyelim. Bu durumda projeniz sona erdikten sonra da bu eğitimler kurumunuz ve/veya ortaklarınız tarafından verilmeye devam edecektir. Proje sonrasında bu eğitim çıktılarını kurumunuzun ihtiyaçlarına göre güncelleyebilir ve kullanmaya devam edebilirsiniz. Ortaklarınız da benzer bir süreç yürütebilir ya da konsorsiyum kendi arasında kurduğu ağ üzerinden bu ve benzeri çıktıları geliştirmeye devam edebilir.

• Bu sürdürülebilirlik aslında sizin ve ortak kuruluşların sürdürülebilirliği ile ilgilidir.
• Proje çıktıları sizin ilgi alanınıza uygun olmalıdır. Böylece bu çıktıları proje sona erdikten sonra da kullanabilirsiniz.
• Örneğin, yeni bir eğitim modülü oluşturduysanız, kuruluşunuz bunu proje sonrasında da kullanabilir. Böylece amacınız için daha fazla gelir elde etmiş olursunuz.

Çevresel sürdürülebilirlik, özellikle son yıllarda neredeyse tüm hibe programlarında aranan bir konu haline gelmiştir. Paris İklim Anlaşması, 2030 İklim Hedef Planı, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi ve benzeri politika hedef ve stratejileri küresel ısınma, iklim değişikliği ve çevre sorunları ile mücadeleyi önceliklendirmektedir. Dolayısıyla proje teklif çağrısında faaliyet ve çıktılarınızın bu politika ve stratejilerle uyumlu olması, bunlara katkı sağlaması ve/veya atıfta bulunması beklenecektir.

Faaliyetlerinize ve çıktılarınıza çevresel sürdürülebilirliği dahil etme örnekleri şöyle sıralanabilir:

Düzenleyeceğiniz bir eğitim veya etkinliğe geri dönüşüm kutuları koymak,

Gerçekleştireceğiniz bir eğitim programı öncesinde katılımcıların çevresel sürdürülebilirlik açısından bilgilendirilmesi,

Düşük karbon gazı emisyonlu diğer yöntemler de dahil olmak üzere, gerçekleştireceğiniz bir öğrenci değişim faaliyetinde elektrikli araçların kullanılması,

Kullandığınız malzemelerin geri dönüştürülebilir veya geri dönüştürülmüş olmasına dikkat edilmesi,

Görünürlük, tanıtım ve yaygınlaştırma çalışmalarınızda dijital araçların yoğun olarak kullanılması ve kağıt israfından mümkün olduğunca kaçınılması.