Bir teori oluşturmak, gözlemlere dayalı olarak ve çeşitli fenomenleri açıklamak için tümevarım akıl yürütme kullanarak bir teori yaratmayı gerektirir. Buna karşılık, teori test etme yöntemi, hangi gözlemlerin yapılacağını belirleyen bir teoriyle başlar ve genelden özele doğru ilerler. Teorinin doğruluğu, gözlemler yoluyla değerlendirilir ve tümdengelim akıl yürütme kullanılarak bu teoriden bir dizi önerme çıkarılır (Şekil 3).
Tümevarım veya tümdengelim yaklaşımlarının seçimi, araştırma hedeflerine bağlıdır: keşif, betimleme, doğrulama (açıklama) ve modelleme. Bu yaklaşımlar, araştırma sürecinde ayrı ayrı (diyakronik) veya birlikte (senkronik) alınarak, farklı ancak birbirini tamamlayıcı işlevler yerine getirirler (Şekil 4).
Keşif (tümevarım) yaklaşımı, araştırmanın amacı, problem hakkında kapsamlı ve genel belirtiler, potansiyel karar alternatifleri ve betimleyici ve doğrulayıcı çalışmalarda/fazlarda dikkate alınması gereken ilgili değişkenler hakkında bilgi toplamak olduğunda kullanışlıdır. Öte yandan, tümdengelim yaklaşımı, bir değişkenin diğer değişkenlerin değerlerini etkilediğini veya belirlediğini göstermek amacıyla yapılan nedensel çalışmalarda önemlidir; bu, araştırmacıların formüle edilmiş hipotezler seti tarafından önerilen açıklamaları test etmelerini sağlar.
Betimleyici çalışmalar, sonuçların sonraki yorumlanmasında yararlı olabilecek bazı ilgili yönlerin nesnel bir "tespitini" sağlar, ancak herhangi bir fenomenin dinamiklerini açıklamamıza veya tahmin etmemize izin vermez, bu da daha karmaşık bir yaklaşımı gerektirir. Benzer şekilde, doğrulayıcı (açıklayıcı) çalışmalar, bir değişkenin diğer değişkenler üzerinde nedensel bir etkisi olduğunu göstermek gerektiğinde zorunlu hale gelir.
Son olarak, hipotezlerin yapısını altında yatan teori sonuçlar ışığında sürdürülebilir olduğunda, modelleme hedefleri gerçekleşir ve bu da daha karmaşık ve değerli bir bilgi düzeyine yol açar. Bu tür araştırmalar, parçası oldukları bilgi birikimine, artık bir tahmin ve yönetim aracı haline geldikleri ölçüde hassas bir katkı sağlarlar.
Özetle, keşif aşaması bir problemin tüm potansiyel nedenlerini tanımlarken, çalışmanın betimleyici ve açıklayıcı aşamaları olası nedenlerini tahmin etmeyi amaçlar.
