“Nitel araştırma varsayımlarla, bir dünya görüşüyle, teorik merceğin olası kullanımıyla ve bireylerin veya grupların sosyal veya beşerî bir soruna atfettikleri anlamı sorgulayan araştırma sorunlarının incelenmesiyle başlar. Nitel araştırmacılar bu sorunu incelemek için; sorgulamaya yönelik yeni ortaya çıkan nitel bir yaklaşımı, incelenen kişilere ve yerlere duyarlı doğal bir ortamda veri toplamayı ve tümevarımsal kalıplar veya temaları oluşturan veri analizini kullanırlar. Nihai yazılı rapor veya sunum, katılımcıların görüşlerini, araştırmacının yansıtıcılığını, sorunun karmaşık bir tanımını ve yorumunu içererek literatürü genişletir veya bir eylem çağrısına işaret eder” (Creswell, 2007: 37).
Yukarıda verilen tanım, nitel araştırmanın tüm temel özelliklerini kapsamaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
- Doğal ortam – veriler sahada veya katılımcıların çalışılan konuyu veya sorunu deneyimledikleri yerde, insanlarla doğrudan konuşarak, onların kendi bağlamları içinde nasıl davrandıklarını ve hareket ettiklerini izleyerek toplanır.
- Temel araç olarak araştırmacı – araştırmacılar, diğer araştırmacılar tarafından geliştirilen anketleri ve araçları kullanmadan veya bunlara güvenmeden gerçek anlamda bilgi toplayan kişilerdir. Belgeleri inceleyerek, katılımcıların davranışlarını gözlemleyerek ve katılımcılarla görüşerek verileri kendileri toplarlar.
- Çoklu veri kaynakları – tek bir veri kaynağına dayanmak yerine görüşmeler, gözlemler ve belgeler yoluyla çoklu veri biçimleri toplanır. Daha sonra araştırmacılar tüm verileri gözden geçirir ve bunları tüm veri kaynaklarını kesen kategoriler veya temalar halinde düzenleyerek anlamlandırır.
- Tümevarımsal veri analizi – nitel araştırmacılar örüntülerini, kategorilerini ve temalarını oluşturmak için aşağıdan yukarıya yaklaşımını kullanırlar, yani verileri giderek daha soyut bilgi birimleri halinde düzenlerler. Bu, kapsamlı bir tema seti oluşturulana kadar temalar ve veri tabanı arasında gidip gelmeyi gerektirir. Ayrıca, süreçten ortaya çıkan temaları veya soyutlamaları şekillendiren katılımcılarla etkileşimli iş birliğini de içerebilir.
- Katılımcıların anlamı – çalışma süreci boyunca araştırmacılar, diğer araştırmacıların araştırmaya getirdiği ya da literatürde bulduğu anlamı değil, katılımcıların sorun ya da konu hakkında sahip olduğu görüşleri keşfetmeye odaklanır.
- Ortaya çıkan tasarım – nitel araştırma süreci ortaya çıkan bir süreçtir; bu da araştırma için başlangıç planının sıkı bir şekilde belirlenemeyeceği ve araştırmacı sahaya girip veri toplamaya başladığında sürecin tüm aşamalarının değişebileceği veya kayabileceği anlamına gelir (sorular değişebilir, veri toplama şekli değişebilir, incelenen bireyler ve alanlar değiştirilebilir).
- Teorik mercek – kültür kavramı, cinsiyet, ırk veya sınıf farklılıkları gibi teorik mercekler genellikle araştırmaya bakmak için kullanılır.
- Yorumlayıcı araştırma – araştırmacılar gördüklerini, duyduklarını ve anladıklarını yorumlarlar. Dolayısıyla bu yorumlar araştırmacının kendi geçmişinden, tarihinden, bağlamından ve önceki anlayışından ayrı tutulamaz. Araştırma raporu yayınlandıktan sonra, katılımcılar kadar okuyucular da raporu yorumlar, çalışmaya yeni yorumlar getirir ve böylece sorunun birden fazla görünümü ortaya çıkar.
- Bütüncül açıklama – herhangi bir durumdaki faktörlerin karmaşık etkileşimlerini tanımlayarak, yani çoklu bakış açılarını rapor ederek, bir duruma dahil olan birçok faktörü tanımlayarak ve genel olarak ortaya çıkan daha büyük resmi çizerek, incelenen sorunun karmaşık bir görünümü geliştirilir.
Nitel araştırma, bir grubu veya popülasyonu incelemeye, susturulmuş sesleri duymaya, bir konunun karmaşık, ayrıntılı bir şekilde anlaşılmasını sağlamaya veya bir çalışmadaki katılımcıların bir sorunu ele aldığı bağlamı/ortamı incelemeye ihtiyaç duyulduğunda uygundur. Bu da insanlarla doğrudan konuşmadan, evlerine veya iş yerlerine gitmeden ve bulmayı beklediğimiz şeylerden veya literatürde okuduklarımızdan etkilenmeden, hikayelerini anlatmalarına izin vermeden yapılamaz. Nitel araştırma, bireylerin hikayelerini paylaşmalarını, seslerini duyurmalarını ve araştırmanın veri analizi ve yorumlama aşamalarında araştırmacı ile iş birliği yapmalarını sağlar. Nitel araştırma genellikle nicel araştırmanın devamı olarak kullanılır ve insanların neden o şekilde tepki verdiklerini, hangi bağlamda tepki verdiklerini ve tepkilerini yönlendiren daha derin düşüncelerini açıklamayı sağlar. Nitel araştırma, tüm bireyleri istatistiksel bir ortalamaya eşitleyen nicel ölçümlerle başarılamayan bireysel farklılıkları da dahil olmak üzere, insanlar arasındaki etkileşimleri yakalamaya yardımcı olur.
Nitel araştırma hem veri toplama hem de veri analizi açısından zaman alıcıdır. Araştırmacı sahada veri toplamak, erişim sağlamak ve yakınlık kurmak için saatler harcar. Veri analizi, büyük miktardaki verinin ayıklanması ve birkaç tema veya kategoriye indirgenmesi anlamına gelir; bunu uzun raporlar yazmak, çoklu bakış açıları göstermek ve bu bakış açılarını desteklemek için alıntılar eklemek izler (Creswell, 2007, s. 41).
